Τι είναι η κατάθλιψη

Η κατάθλιψη αποτελεί μια ψυχιατρική διαταραχή που έχει διάφορες παραλλαγές και ορίζεται επαρκώς, σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια/συμπτώματα, από το σύγχρονο διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, γνωστό ως DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).

Μπορεί να είναι ήπια ή οξεία, περιστασιακή ή μόνιμη, παροδική ή χρόνια. Μπορεί να συνοδεύεται και από συμπτώματα άλλων διαταραχών όπως κρίσεις πανικού, εναλλαγές με υπέρμετρη ευεξία (μανία) ή μπορεί κάποιος να μην έχει κατάθλιψη αλλά καταθλιπτικά συμπτώματα. Το τελευταίο σημαίνει πως πληροί μόνο μερικά από τα κριτήρια αναφορικά με την κλινική κατάθλιψη έτσι όπως περιγράφεται απο το DSM. Η ακριβής διάγνωση γίνεται συνήθως από ψυχίατρο και η θεραπευτική προσέγγιση συνήθως είναι συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας.

Καθώς υπάρχουν άφθονες πηγές στο διαδίκτυο αναφορικά με την περιγραφή αυτής της διαταραχής, στο παρόν άρθρο θα ήθελα να εστιάσω στο δικό μου βίωμα γύρω απ αυτήν.

Μπορώ να έχω κατάθλιψη ενώ όλα πάνε καλά στην ζωή μου;

Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε αλλά δεν μπορώ να ξεχάσω το πόσο παράλογο μου φαινόταν να νιώθει κάποιος καταθλιπτικά συμπτώματα ενώ όλα πηγαίνουν τέλεια στην ζωή του.

Ήμουν είκοσι ετών όταν η Α, ένα πολύ κοντινό μου πρόσωπο διαγνώστηκε με κατάθλιψη. Θύμωσα πολύ. Ήθελα να της φωνάξω 'έχεις την υγεία σου, οι σχέσεις σου με την οικογένειά σου είναι τουλάχιστον ανεκτές, έχεις μια καλή σχέση με τον σύντροφό σου και το μέλλον φαίνεται αισιόδοξο. Δεν γίνεται να έχεις κατάθλιψη!΄ Κάπως έτσι σκεφτόμουν και το κυρίαρχο συναίσθημα που ένιωθα ήταν θυμός. Θυμός προς την Α που ενώ έχει όλα τα παραπάνω παρόλα αυτά είναι θλιμμένη. Θυμός και μια έντονη επιθυμία να την 'βγάλω' από αυτή την κατάσταση με το να της αναφέρω και να της εξηγήσω όλα τα παραπάνω. Όλα τα 'καλά' που έχει η ζωή της και πως μάλλον δεν τα εκτιμά αρκετά και γι' αυτό νιώθει έτσι. Μήπως το άτομο αυτό ήταν αχάριστο και δεν έδειχνε ευγνωμοσύνη για τα καλά της ζωής του ή μήπως εγώ δεν είχα καταλάβει κάτι;

Η αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι είναι η κατάθλιψη και σίγουρα δεν μπορούν να καταλάβουν την αίσθηση αν δεν την έχουν περάσει οι ίδιοι. Η κατάθλιψη είναι κάτι περισσότερο από μια περιστασιακή θλίψη ή μια αρνητική διάθεση. Πρόκειται για μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επίμονη αίσθηση βαθιάς θλίψης, απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης σε δραστηριότητες που κάποτε ήταν ευχάριστες. Ένα άτομο που πάσχει από κατάθλιψη μπορεί να νιώθει πως τίποτα δεν έχει νόημα, να βιώνει ένα αίσθημα κενού, να χάνει τον ύπνο του ή να κοιμάται πάρα πολλές ώρες και να δυσκολεύεται να σηκωθεί απ το κρεβάτι του. Μπορεί να ζει ένα καθημερινό μαρτύριο όπου μέσα στην ημέρα βιώνει πολλαπλές εναλλαγές στην διάθεσή του και πάνω που μπορεί να νιώθει καλύτερα πάλι να πέφτει σε βαθιά θλίψη χωρίς να το θέλει. Δεν είναι δύσκολο ζώντας κάτι τέτοιο να νιώσει κάποιος οτι δεν υπάρχει ελπίδα και να τον κατακλύσει η απελπισία. Πολλοί την παρομοιάζουν με γκρίζο σύννεφο, με μαυρίλα, με πέπλο που τα σκεπάζει όλα.

Κάπου διάβασα πρόσφατα πως το να λες σε κάποιον που έχει κατάθλιψη πως κακώς νιώθει έτσι καθώς όλα στην ζωή του είναι εντάξει, είναι σαν να λες σε κάποιον που έχει άσθμα πως κακώς δεν μπορεί να πάρει ανάσα καθώς υπάρχει άφθονο οξυγόνο.

Ποια είναι τα αίτια της κατάθλιψης;

Ενώ μπορεί να υπάρχει βιολογικό υπόβαθρο και κληρονομικότητα στην κατάθλιψη, εν τούτοις στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνει ένας άνθρωπος επηρεάζουν κατά πολύ το αν θα εκδηλώσει κάποια στιγμή κατάθλιψη και πόσο έντονα θα είναι τα συμπτώματα. Καθώς μεγαλώνει ένα παιδί αρχίζει να αποκτά αίσθηση της αξίας του, αίσθηση του εαυτού του και των άλλων. Μαθαίνει πως να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, αν αυτά είναι αποδεκτά ή όχι, αν μπορεί να τα εκφράζει ή αν πρέπει να τα κρύβει. Αν είναι αποδεκτό και άξιο αγάπης παρ' όλες τις ιδιαιτερότητες του ή αν πρέπει να δείχνει έναν άλλο ψεύτικο εαυτό προκειμένου να το αγαπούν.

Αυτά που μαθαίνει ένα παιδί από την οικογένειά του είναι τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει στην ζωή του για να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις και τις δυσκολίες που θα προκύψουν στο μέλλον. Και αυτά τα εργαλεία μπορεί να φαίνονται αποτελεσματικά αλλά μπορεί ταυτόχρονα να ροκανίζουν τα θεμέλια του πραγματικού εαυτού και της ψυχικής του ανθεκτικότητας. Κάποια στιγμή λόγω κάποιου σοβαρού/τραυματικού ή και τελείως ασήμαντου λόγου το άτομο μπορεί να πέσει σε κατάθλιψη. Απότομα ή σταδιακά.

Η Α αντιμετώπισε την κατάθλιψή της με αντικαταθλιπτικά χάπια και τα συμπτώματά της φάνηκαν να υποχωρούν. Πόσο λάθος μου φαινόταν αυτό τότε. Να παίρνει κάποιος ψυχοφάρμακα για να νιώσει καλά. Να μην μπορεί να βρει την δύναμη μέσα του για να τα καταφέρει μόνος του. Πόσο κρίμα. Μα γιατί να είναι τόσο αδύναμη;

Περίπου ένα χρόνο μετά και ενώ όλα πήγαιναν καλά στην δική μου ζωή, ξαφνικά όλα άλλαξαν καθώς η κατάθλιψη χτύπησε την δική μου πόρτα. Για την ακρίβεια την έσπασε σε χίλια κομμάτια και μπούκαρε μέσα χωρίς να ρωτήσει κανέναν. Και στρογγυλοκάθισε πάνω μου. Κάθε ημέρα φόρούσα το προσωπείο μου και συμπεριφερόμουν φυσιολογικά, με όρεξη και χιούμορ ενώ μέσα μου ούρλιαζα. Τι είναι αυτό που μου συμβαίνει; Γιατί αισθάνομαι τόσο απαίσια; Χάνω μήπως το μυαλό μου; Θα περάσει ποτέ; Μπορεί κανείς να με βοηθήσει; Ένιωθα θλίψη όπως δεν μου είχε ξανασυμβεί ποτέ. Ένιωθα μπερδεμένος και ντροπιασμένος μ αυτό που μου συνέβαινε. Δεν μίλησα σε κανέναν και το έζησα για δύο περίπου χρόνια σιωπηλά και κρυφά. Μόνος και αβοήθητος, μέρα με την μέρα, ώσπου αποφάσισα κάποια στιγμή να μιλήσω σε κάποιον ειδικό. Θεραπεία με αντικαταθλιπτικά φάρμακα και ψυχοθεραπεία και ένα μικρό βηματάκι μέρα με την μέρα μέχρι που κατάφερα να βγω πάλι στην επιφάνεια.

Πως αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη;

Υπήρχε μεγάλη συζήτηση εδώ και δεκαετίες όσον αφορά το κατά πόσο οι ψυχικές νόσοι πρέπει να αντιμετωπίζονται με φαρμακευτική αγωγή ή ψυχοθεραπεία ή συνδυασμό των δύο. Αυτή η συζήτηση στο παρελθόν έφερνε σε σύγκρουση τους ψυχιάτρους με τους ψυχολόγους/ψυχοθεραπευτές. Στο σήμερα αρκετοί ψυχίατροι έχουν λάβει επίσης εκπαίδευση και ως ψυχοθεραπευτές καθώς πλέον είναι καθολικά αποδεκτό πως η ψυχοθεραπεία αποτελεί αναντικατάστατο κομμάτι της θεραπευτικής αντιμετώπισης τόσο της κατάθλιψης όσο και των περισσοτέρων ψυχικών διαταραχών.

Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να σταθεροποιήσει συναισθηματικά το άτομο που πάσχει απο κατάθλιψη ώστε να είναι λειτουργικό στην καθημερινότητά του και να είναι σε θέση να εμπλακεί στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Θα μπορούσε να πει κάποιος πως η φαρμακευτική αγωγή συμβάλει στην άμεση ανακούφιση όπως το depon τον πονοκέφαλο. Η ψυχοθεραπεία απ την άλλη θα αναζητήσει τα πιθανά αίτια αυτής και θα βοηθήσει το άτομο να επουλώσει τις πληγές που συμβάλουν πιθανά στην κατάθλιψή του.

Η κατάθλιψη όπως και οι περισσότερες ψυχικές διαταραχές που μας επισκέπτονται στην ζωή μας συνήθως μεταφέρουν κάποιο μήνυμα. Ένα μήνυμα για κινητοποίηση και αλλαγή. Μια δήλωση ότι έτσι όπως σκέφτομαι, αισθάνομαι και πράττω βλάπτω με κάποιον τρόπο τον εαυτό μου. Αυτό μπορεί να αφορά το μακρινό παρελθόν, το παρόν ή και το σύνολο της ζωής μου. Αυτό το μήνυμα είναι πολυ σημαντικό και δεν πρεπει να χαθεί.

Είμαι έτοιμος να ακούσω ή βιάζομαι να πνίξω αυτό το μήνυμα μόνο με φαρμακευτική αγωγή;

Υπάρχει ελπίδα στην κατάθλιψη!

Η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται και οι περισσότεροι άνθρωποι που την παθαίνουν καταφέρνουν να απαλλαγούν απ αυτήν. Αν βιώνεις κατάθλιψη και νιώθεις απελπισία, χρειάζεται να ξέρεις ότι

• Είναι εντάξει να μην νιώθεις καλά.
• Μπορεί να κάνεις πισωγυρίσματα αλλά είναι εντάξει.
• Φοβάσαι και αυτό είναι εντάξει.
• Κάνε ένα μικρό βηματάκι την ημέρα.
• Ζήτησε βοήθεια.
• Δεν είναι ντροπή αυτό που σου συμβαίνει.
• Υπάρχει λύση.
• Δεν θα είναι για πάντα έτσι.